Refleksje historyków z okazji tysiąclecia Królestwa Polskiego – koronacji Bolesława Chrobrego na pierwszego króla Polski, a także koronacji jego syna Mieszka II i pierwszej królowej Polski, Rychezy, w tym samym roku 1025 – przygotowaliśmy w ramach projektu „Król nie umiera nigdy…”.

Skąd tytuł projektu?

Tytuł projektu zaczerpnęliśmy z Kroniki Wipona, nadwornego kronikarza cesarza Konrada II, współczesnego Mieszkowi II i Rychezie. Lektura jego dzieła oraz kontekst epoki jasno pokazują, że piśmienne elity tamtych czasów rozumiały już, iż Królestwo jest czymś więcej niż tylko domeną silnego księcia, wodza plemienia czy możnego pana. Królestwo i wszystko, co z nim związane, nie stanowiło czyjejś „własności” – było rzeczywistością duchową i wspólnotową.

Król jako Namiestnik Boży

Wipo i jemu podobni, ludzie wykształceni, czytający i tworzący teksty, przekazywali po dworach monarszych świadomość, że to, co królewskie, konstytuuje społeczeństwo. Król był postrzegany jako Namiestnik Boży, a jego władza – jako ustanowiona z woli Boga. Sam monarcha mógł się zmieniać, lecz urząd królewski pozostawał święty i trwały, będąc ponad społecznością, którą władał.

Siedziba króla miała charakter państwowy, a nie prywatny – przechodziła z władcy na władcę, podobnie jak świątynia, której właścicielem nie jest ani kapłan, ani wierni, lecz sam Bóg. Tak też wierzono, że koronowany i namaszczony świętym olejem monarcha otrzymuje od Boga władzę nad określonym ludem i ziemią, stając się Bożym Namiestnikiem, a jego królestwo – Królestwem Chrystusowym.

Myśl, którą zrozumiał Bolesław Chrobry

Tak zapewne myślał również Bolesław Chrobry – a jeśli nawet nie on sam, to ci, którzy mówili mu o znaczeniu Królestwa, a on ich słowa pojął. Wiedział, że walcząc o koronę – nawet przeciw cesarzowi – podejmuje dzieło większe niż jego własne panowanie czy przyszłość jego dynastii.

W roku 1025, a może już w roku 1000 – tego nie wiemy z całą pewnością – narodziła się Polska. Państwo, w którym zaczęła się kształtować wspólnota Polaków. Z biegiem stuleci, w chwilach pomyślności i klęski, nabieraliśmy własnego charakteru, języka i tradycji. Uczyliśmy się miłości do ojczystej ziemi i odrębności wobec tych, którzy byli „inni” – choć nieraz i oni stawali się naszymi braćmi w królestwie, które zapoczątkował Bolesław Chrobry.

Refleksje badaczy

O tym, co wiemy o tamtych czasach – o Królu, Królestwie, Koronie, namaszczeniu na władcę i o konsekwencjach tej koronacji dla naszej narodowej tożsamości – opowiadają naukowcy i historycy. Nie są to wykłady z historii, lecz refleksje tych, którzy poświęcili lata na badanie przeszłości i jej interpretację.

Każdy ma prawo rozumieć dzieje na swój sposób – to przywilej wolności. Jednak historycy, którzy spędzili lata nad źródłami, dyskutując i konfrontując swoje ustalenia z innymi badaczami, oferują nam refleksje oparte na wiedzy i doświadczeniu, a więc zobiektywizowane i rzetelne. Warto ich wysłuchać – nawet jeśli nie zawsze w szczegółach się z nimi zgadzamy.

„Król może umrzeć, lecz królestwo pozostaje…”

Cytat – Wipo, Chwalebne czyny cesarza Konrada II

„… W Pawii znajdował się wspaniały pałac, niegdyś wzniesiony przez króla Teodoryka, a ozdobiony przez cesarza Ottona III. Gdy Pawijczycy usłyszeli o śmierci cesarza Henryka, poprzednika króla Konrada, wkroczyli do pałacu i zburzyli go doszczętnie – jak to bywa, gdy ludzie gwałtownie reagują na nowe wydarzenia. Tłumaczyli potem: ‘Nie mieliśmy już króla, więc nie mogliśmy zniszczyć jego domu’.

Król Konrad odpowiedział: ‘Wiem, że nie zburzyliście domu waszego króla, bo wówczas nie mieliście władcy. Ale zniszczyliście pałac królewski. Król może umrzeć, lecz królestwo pozostaje – jak statek, który płynie dalej, choć zginął jego sternik. To była siedziba państwowa, nie prywatna. Kto sięga po cudzą własność, podlega karze króla’… ”

Zapraszamy do wysłuchania

Posłuchaj refleksji historyków z cyklu „Król nie umiera nigdy…” – o idei królestwa, o znaczeniu koronacji Bolesława Chrobrego i o narodzinach polskiej państwowości tysiąc lat temu.

Zobacz nagrania