Konserwacja obrazu, wielkiego obrazu, to specjalny czas … to wielkie wydarzenie.

Tak też było z konserwacją obrazu Jana Matejki „Dziewica Orleańska”, który znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu, w Galerii Rogalińskiej. Obrazu ważnego dla twórcy, ciekawego dla historyków i co mało kto wie, a interesujące jest to dla zbieraczy ciekawostek — obrazu Matejki największego pod względem powierzchni — trochę większego bowiem nawet od „Bitwa pod Grunwaldem”.

Ta konserwacja zakończyła się w 2010 roku. W każdym takim wypadku jest to jednak czas bardzo specjalny. Dzieło jest jakoby analizowane od nowa, we wszelkich jego wymiarach, przejawach i sposobach istnienia. Znawcy i naukowcy, specjaliści wielu dziedzin, pochylają się nad treścią, techniką malarską, zastosowanymi materiałami malarskimi, nad każdym elementem konstrukcyjnym, nad strukturą, nad historią dzieła, wydarzeniami, które odbyły się w związku z nim … wszystko, co może przydać się do odtworzenia wielowymiarowego „życia” obrazu, jest ważne. Na podstawie nagromadzonych informacji konserwatorzy planują sposoby i etapy swoich działań. Muszą wyobrazić sobie świat sprzed wielu wieków, myśli, emocje malarza; muszą poczuć w swoich dłoniach — niejako – jego umiejętności techniczne, możliwości intelektualne, muszą odkryć wiedzę, jaką miał o malowaniu obrazów. Konserwacja to i praca badawcza i odkrywanie nieznanego … to docieranie do tego, co myślał artysta, malując dzieło, ale i jak żył w trakcie malowania.

Obraz musi być taki, jakim go widział artysta, akceptując jego ostateczny kształt, ale i taki, jaki wpływ wywarła na niego późniejsza historia … bo wydarzenia w związku z dziełem, stają się również jego integralną składową. Czas się staje współtwórcą dzieła. Upływ czasu powinien więc — po konserwacji — być do zauważenia, dla wprawnego oka, które pod tym kątem chce doświadczyć pracę artysty. Ale czas, nie może mieć wpływu na formę i treści, na to, co miał do powiedzenia odbiorcy twórca, kształtując dzieło.

Matejko był wielkim malarzem — miał technikę, wiedzę, cel i wyobraźnię. Miał też misję do spełnienia, którą próbował zrealizować swoją twórczością … i chciał zawrzeć jej najważniejszą treść, w tym właśnie obrazie. Temu też służyć miały wszelkie inne, artystyczne względy. Może dlatego przez znawców sztuki, obraz ten nie był należycie doceniony, nie był uznany. Pojął idee Matejki jedynie Edward Bernard Raczyński. Kupił go i urządził w Rogalinie dla obrazu tego i dla swojej kolekcji, specjalne miejsce.