Powstanie w roku 1863, w którym wziął czynny udział, a potem emigracja — nie pozwoliły mu zająć się ogrodami wcześniej jak dopiero w roku 1869. W tym roku uległ on atakowi paralitycznemu, który przeszkodził mu w braniu czynnego udziału w życiu publicznym. Z tym większą gorliwością oddał się popieraniu prac naukowych, szerzeniu oświaty i ukochanym drzewom, a w szczególności szpilkowym. Wyjeżdżając często za granicę, nawiązał kontakty z najlepszymi ówczesnymi szkółkami drzewek w Europie, a także dendrologami i botanikami. Sprowadzał też, jak rachunki i wykazy świadczą, całymi wagonami drzewka z Francji, Niemiec, a nasiona z Anglii, Ameryki, Szwecji, Indii, z Tatr i Karpat. Starał się przede wszystkim o to, aby otrzymywać nasiona z drzew ze stanowisk naturalnych. Sprowadził do Kórnika setki różnych gatunków drzew i krzewów. Z otrzymywanych nasion mnożył i pielęgnował w szkółkach kórnickich-drzewka w dużych ilościach, a potem wysadzał w parku, lasach i przy drogach publicznych. Zajmował się tym z prawdziwą znajomością rzeczy, o czym świadczą pozostałe po nim listy, pisane do zaufanego ogrodnika Jana Fałkowskiego, towarzysza walk powstańczych i współrealizatora ideałów ogrodniczych.

Park Kórnicki, o obszarze około 25 ha, leży nad wschodnim brzegiem Jeziora Kórnickiego, które dawniej tworzyło z parkiem, sadem i lasem na „Zwierzyńcu” jedną całość. Na początku XX wieku, oddzieliła go od jeziora szosa, z Poznania do Śremu, przez co, pod względem krajobrazowym park dużo stracił – przede wszystkim bezpośrednie połączenie z naturalną swoją częścią za jeziorem.

Teren parku jest równy, miejscami podmokły. Różnica między poziomem jeziora wynoszącym przeciętnie około 68 m n.p.m., a najwyższymi terenami parku wynosi zaledwie około 3 metrów. Park posiada kształt nieregularnie wydłużony w kierunku północno-południowym, to jest od miasta Kórnika do Bnina. W tym też kierunku biegną trzy najważniejsze drogi ogrodowe, które w południowym cyplu łączą się z sobą. […]

Park Kórnicki za życia Jana hr. Działyńskiego zawierał bezwątpienia najbogatszą kolekcję drzew i krzewów w Polsce, liczącą kilkaset gatunków. W odręcznych notatkach Jana hr. Działyńskiego znajdują się spisy, wykazujące więcej niż 300 gatunków samych drzew i krzewów szpilkowych. Niestety, po śmierci tego wielkiego miłośnika drzew, park kórnicki od roku 1880 pozostawał prawie bez opieki. Spadkobierca, Władysław hr. Zamoyski, miał przez prusaków przebywanie w Kórniku zabronione, to też bez należytej opieki wysiłki dwóch pokoleń Działyńskich zostały w ogromnej mierze uszczuplone. […] >

Władysław hr. Zamoyski, umierając już w wolnej Polsce, powołał „Zakłady Kórnickie” -Fundację, która ma zachować dziedzictwo Działyńskich i Jego, dla przyszłych pokoleń Polaków, możliwie rozwijając ich dzieło.

< W myśl ustawy o „Zakładach Kórnickich” park ten – przy troskliwym zachowaniu wszystkiego, co ma w nim, pod jakimikolwiek względem, wartość — zostanie stopniowo przerobiony na arboretum o znaczeniu naukowym. >

I tak też się szczęśliwie stało i przetrwało do dzisiaj.

< Słowo arboretum pochodzi od łacińskiego wyrazu arbor, oznaczającego drzewo. Jest to, zatem teren, na którym znajdują się rośliny drzewiaste, utrzymywany dla celów naukowo-badawczych. Wymiennie stosuje się również nazwę ogród dendrologiczny (od greckiego słowa dendron, oznaczającego drzewo). Arboretum może być samodzielną jednostką lub wydzielonym obszarem w ogrodzie botanicznym, tak jak np. rozarium.

Nie każda kolekcja roślin drzewiastych może zostać nazwana arboretum. Warunkiem jest uzyskanie zezwolenia ministra środowiska. Teraz w Polsce, jest 16 takich miejsc.

Arboretum to szczególny typ ogrodu botanicznego, gdzie kolekcjonuje się głównie rośliny drzewiaste. Kiedyś rośliny drzewiaste, były to jedynie drzewa i wyższe krzewy. Teraz nazywa się tak wszystkie rośliny, które mają zdrewniałe, wieloletnie pędy nadziemne. Są to więc nie tylko drzewa, takie jak lipa czy klon, krzewy różaneczników czy bzów, ale również krzewinki np. wrzosów czy niektóre pnącza (winorośl, bluszcz pospolity).

Ogród botaniczny gromadzi wszystkie typy roślin. Obok roślin drzewiastych rosną tam również rośliny zielne. Ze względu na swoje szerokie pole działania często wydziela się tam obszary, gdzie sadzone są rośliny określonego typu, np. dział roślin wodnych, kolekcja róż (rozarium) czy dział roślin górskich (alpinarium).

Arboreta zaś specjalizują się w jednej tylko dziedzinie botaniki – dendrologii. >

Dzięki temu, możemy badać tą powszechną, ale jednocześnie specyficzną część przyrody – drzewa, które zanim osiągną wiek dojrzały mija wiele, wiele lat. Badania takie więc, bardzo często planowane są na pokolenia naukowe – to znaczy, że rozpoczynając obserwację zachowania drzewa dziś, wyniki z tych obserwacji, posłużą naukowcom najwcześniej za 15 a czasem nawet za 50 i więcej lat.

Dlatego też, tak ważną rolę, pełni kórnickie arboretum. W otoczeniu Zamku, w sposób przemyślany, posadzono drzewa przed 100 laty. Mamy więc, dzięki temu, w dzisiejszym Arboretum do czynienia między innymi z egzotycznymi i dojrzałymi już egzemplarzami drzew. Wiele obserwacji, w między czasie, zostało zapisanych.  Dziedzictwa tego dziś, nie sposób nawet wycenić … jak nie da się wycenić czasu, który upłynął.

< Arboretum Kórnickie ma wiele bogatych zbiorów.

(ponad 3300 taksonów – jest to więc, czwarte takie miejsce w Europie)

Najbardziej znane są tutaj kolekcje magnolii, różaneczników i azalii oraz kolekcja lilaków (popularnie nazywanych, bzami), która jest największa w Polsce. Dużą część zbiorów stanowią też, niezwykle cenne kolekcje topól, jodeł, lip, irg i dereni. Teren Arboretum podzielony jest na trzy części i w całości należy do Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk. Największa (32 ha), najpopularniejsza i najczęściej odwiedzana przez turystów jest część przy Zamku, otwarta przez cały rok. Druga część, tzw. Nowe Arboretum (16 ha), znajduje się przy budynkach Instytutu Dendrologii PAN i dostępna dla zwiedzających jest tylko w niektóre weekendy majowe. Trzecia część znajduje się na terenie Lasu Doświadczalnego Zwierzyniec (4 ha), otwarta dla zwiedzających jest jedynie w „Dni azalii i różaneczników” (dwa ostatnie weekendy maja).